Chuyển ngữ

Dân Pháp, Ý, Anh ít nhiều gì tiếng cũng na ná nhau, cả về ngữ pháp lẫn từ vựng, lẫn cách tư duy và gốc văn hoá. Thế nên việc chúng nó nói được tiếng của nhau kể ra cũng không có gì ghê gớm, mặc dù có những lúc chúng cũng dở khóc dở cười vì cứ tưởng tương đồng mà hoá ra lại là không. Lấy ví dụ, tiếng Anh gọi là vagabond thì tiếng Pháp cũng là vagabond, còn tiếng Ý thì là vagabondo, nói trại ra tiếng Việt thì thành thằng ma cà bông.
Nhưng khó một cho chúng thì khó cho những người khác mười. Ví dụ người Việt Nam. Nền văn minh của chúng ta bắt nguồn từ lúa nước, trâu cày. Thế nên trong các loại tục ngữ ca dao thành ngữ điển tích điển cố hình ảnh con trâu rất phổ biến. Vì thế để diễn tả rằng mình làm việc như trâu một anh đã nói I work buffaloly. Anh ấy đã cẩn thận biến buffalo thành trạng từ để bổ ngữ cho động từ rồi, tưởng thế là sành điệu lắm rồi, mà vẫn sai. Ngay cả khi nói đúng về mặt ngữ pháp, tức là I work like a buffalo thì bọn nước ngoài không quen với văn hoá Việt Nam cũng sẽ chẳng hiểu gì. Thế nên người biết phải nói rằng I work like a dog. Chó với bọn nước ngoài chả có gì xấu, nhưng người Việt Nam định so sánh ai hoặc cái gì "như chó" thì cứ phải cẩn thận.
Cũng như khi ta nói Đàn cầm mà gảy tai trâu (lại trâu), thì người Anh lại nói Cast pearls in front of swines, tức là Ném ngọc ra trước mặt lợn nái. Chứ nếu dịch nguyên văn Đàn cầm mà gảy tai trâu thì chả thằng nước ngoài nào hiểu.
Cấu trúc câu của tiếng Việt và tiếng Anh, Pháp, Ý cũng khác nhau nên việc dịch word by word nhiều khi nghe rất ngô nghê. Ví dụ ngày xưa đi học dịch thầy giáo của tớ đã lịm cả người khi có chị dịch câu "One of his legs is broken but he is not too bad" là một cái chân của anh ấy đã gãy ra nhưng anh ấy không tồi, chuyển ngữ dùng cấu trúc y hệt nghe có rùng rợn không.
Hồi học phổ thông, có mỗi một câu đơn giản thế này thôi Tiger is a great swimmer, thế mà cũng làm cho những đứa học sinh trường Ams hẳn hoi vò đầu bứt tai. Vì sao, vì swim là bơi, swimmer là người bơi, nhưng hổ thì làm sao là người được, hổ là con, thế chẳng nhẽ dịch là con bơi, thiên hạ cười cho thối mũi. Thế là tịt. Làm bài kiểm tra xong, đứa bạn tớ dịch Hổ là một tay bơi lặn cừ, nó cười phe phé không hiểu vì cám cảnh mình dịch chán hay tự hào mình nghĩ ra được từ "tay" độc nhất vô nhị.
Nói chuyện dịch thì cả ngày không hết. Ở văn phòng tớ làm hồi trước có truyền kỳ một câu chuyện, Fellow visitor, được dịch thành Gã viếng thăm, ai dịch cụm từ này chắc tự hào phải biết vì đã nghĩ ra được từ gã. Bác chuyên gia hớn hở đi khắp nơi với biển tên đề Gã viếng thăm.
Còn chuyện nữa, Help Desk trong cuốn sách giới thiệu về một trường đại học không biết đã được bạn nào trân trọng chuyển thành Sửa chữa bàn ghế. Thế thì có chết tôi không.
Và còn vô vàn những chuyện tiếu lâm như thế, đủ cho chúng ta qua được những ngày buồn tẻ bằng những trận cười vỡ bụng.